पंचायत समिती देसाईगंज
१.१
परिचय
पंचायत समितीचा परिचय:
- पंचायत समिती भारतातील ग्रामीण प्रशासनाची एक महत्त्वपूर्ण संस्था आहे. ही संस्था ग्रामपंचायत आणि जिल्हा परिषद यांच्या मधील कड़ी असते. पंचायत समिती ही राज्य शासन आणि केंद्र शासन यांच्या विविध योजनांची अंमलबजावणी करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. पंचायती राज व्यवस्थेतील विकेंद्रीकरणाचे एक महत्त्वाचे अंग असलेली पंचायत समिती ग्रामीण भागातील सर्वांगीण विकासासाठी कार्य करते.
१.२
पंचायत समिती देसाईगंज विषयी माहिती
पंचायत समितीची रचना:
- पंचायत समिती ही प्रत्येक तालुका किंवा ब्लॉक स्तरावर कार्यरत असते. यामध्ये अनेक ग्राम पंचायत, वॉर्ड व ग्राम सभा येतात. पंचायत समितीचा प्रशासकीय प्रमुख “गट विकास अधिकारी” (BDO) असतो, जो राज्य सरकारकडून नियुक्त केला जातो. यासोबतच पंचायती समितीचे सभापती , उपसभापती आणि सदस्य लोकांचे प्रतिनिधी म्हणून काम करतात. या समितीमध्ये लोकप्रतिनिधींच्या निवडीसाठी निवडणुका होतात व पंचायत समिति मतदार संघाला “गण” असे म्हणतात .
- महाराष्ट्रात 75000 ते 1 लाख लोकसंख्येसाठी आणि 100 ते 125 खेड्यांसाठी एक विकास गट दिलेला असतो
- पंचायत समिती देसाईगंज ही महाराष्ट्र राज्यातील गडचिरोली जिल्ह्यातील एक प्रमुख पंचायत समिती आहे. देसाईगंज (वडसा) हा तालुका गडचिरोली जिल्ह्याचा एकूण 12 तालुक्या पैकी एक भाग आहे
- पंचायत समितीची नवी इमारत ही देसाईगंज शहराच्या दक्षिणेस आरमोरी रस्त्याकडे आहे.
- पंचायत समिति देसाईगंज अंतर्गत एकूण खालील 20 ग्रामपंचायती येतात.
1 ) आमगाव 2) सावंगी 3) गांधीनगर 4)एकलपूर 5)विसोरा 6)कोरेगाव 7)चोप 8)बोळधा 9)शंकरपूर 10)कसारी 11)पोटगाव 12)विहीरगाव 13)पिंपळगाव 14)डोंगरगाव 15)कीन्हाळा 16)शिवराजपुर 17)तुळशी 18)कोकडी 19)कुरुड 20)कोंडाळा
- पंचायत समिति देसाईगंज ची स्थापना सन 1997 साली झाली.
- पंचायत समिती देसाईगंज येथे 6 सद्दसीय जनतेद्वारे निवडून दिलेले प्रतिनिधि सभापति व उपसभापती ची निवड करतात
- गट विकास अधिकारी हे पंचायत समिती चे प्रशासकीय प्रमुख असून प्रशासनाचे बाबी व विविध योजना अमलात आणणे हा त्यांचा मुख्य कामकाज असतो प्रत्येक गटाला एक गट विकास अधिकारीची नेमणूक केली जाते . पंचायत समिती देसाईगंज अंतर्गत गट विकास अधिकारी यांचा अलिकळील कार्यकाल तक्ता पुढील प्रमाणे …
१.३
तालुक्याविषयी माहिती
देसाईगंज तालुक्याची भौगोलिक स्थिती:
- देसाईगंज शहराला “वडसा” नावाने सुद्धा संबोधले जातात.
- देसाईगंज तालुका गडचिरोली जिल्ह्याचा सर्वात क्षेत्रफळाने लहान असून तो जिल्ह्याच्या उत्तर भागात स्थित आहे.
- हा तालुका चंद्रपूर , भंडारा आणि गोंदिया जिल्ह्यांचा सीमेलगत आहे.
- देसाईगंज तालुक्यात मुख्यतः सपाट क्षेत्र आहे आणि ते जंगल, नद्या आणि पर्वतांनी व्यापलेले आहेत.
- वैनगंगा नदीवर बसलेला हा शहर समृद्ध आहे . देसाईगंज शहराला प्रामुखाने वैनगंगा नदीचा लाभ मिळालेला आहे.
- तालुक्याला 262.74 चौरस किलोमीटरचा क्षेत्रफळ लाभलेला आहे .
१.४
देसाईगंज तालुक्याचे लोकसंख्या व भाषा:
- देसाईगंज तालुका मिश्रित लोकसंख्येने भरलेला आहे. येथे गोंडी, मराठी, आणि हिन्दी भाषांचा वापर होतो. गोंडी ही मुख्य आदिवासी भाषा आहे, जी बहुतांश आदिवासी लोक बोलतात.
- इतर भाषांमध्ये मराठी आणि हिंदी देखील बोलल्या जातात, विशेषत: शहरी भागातील लोकसंख्येसाठी.
- 2011 च्या जनगणनेनुसार तालुक्याची लोकसंख्या 83607 होती . त्या मध्ये शहरी विभागची लोकसंख्या 28781 व ग्रामीण भागातील लोकसंख्या 54826 आहे
- तालुक्याची लोकसंख्या घनता ही जवडपास 320 चौरस किलोमीटर आहे .
- तालुक्यात गोंड/गोवारी यांसारख्या आदिवासी जमाती इथे विरळ प्रमाणात वास्तव्यात आहेत.
- या भागातील आदिवासी लोक मुख्यतः शेती, जंगल संसाधने, आणि पारंपरिक व्यवसाय करतात .
१.५
देसाईगंज तालुक्यातील प्रमुख स्थळे:
- वडसा: वडसा हा देसाईगंज तालुक्याचा मुख्यालय आहे. वडसा एक प्रमुख शहर असून येथे कपड्याची बाजारपेठ, शाळा, रुग्णालये, आणि इतर सार्वजनिक सुविधांची उपलब्धता आहे.
- वडसा तालुक्यामध्ये एकमेव रेल्वे स्थानक असून सध्या स्थितीत आरमोरी व गडचिरोली येथे प्रस्तावित रेल्वेचे काम सुरू आहे.
- देसाईगंज तालुक्याला झाडीपट्टी नाट्य रंगभूमीचा वारसा लाभलेला आहे.
- महाराष्ट्र वन विभाग यांचा जैवविविधता उद्यान तालुक्यातील आकर्षित स्थाळ म्हणून प्रसिद्ध आहे.
१.६
देसाईगंज तालुक्याचा कृषी क्षेत्र:
- देसाईगंज तालुका मुख्यतः कृषीप्रधान आहे. येथील शेतकरी मुख्यतः धान, तांदूळ, कणीस, तुर, सोयाबीन, आणि भाजीपाला या प्रमुख पिकांवर अवलंबून असतात.
- आदिवासी लोक विशेषत: जंगलातील संसाधनांचा वापर करून जंगली फळे, औषधी वनस्पती आणि इतर वनसंपत्ती गोळा करून आपले उदरनिर्वाह करतात .
१.७
देसाईगंज तालुक्याची आर्थिक स्थिती:
- तालुक्याची मुख्य आर्थिक स्त्रोत कृषी आणि वनसंपत्ती आहेत.
- आर्थिक विकास साधण्यासाठी नवीन कृषी तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यात येत आहेत .
- देसाईगंज शहरातील धानाच्या तसेच कापडाच्या बाजारपेठा सुप्रसिद्ध असून तालुक्याच्या आर्थिक विकासात मोठा वाटा आहे .
१.८
देसाईगंज तालुक्यातील आरोग्य व शिक्षण:
- देसाईगंज तालुक्यात आरोग्य सेवा केंद्रे, प्राथमिक आरोग्य केंद्रे (कुरुड ,सावंगी व कोरेगाव ) येथे असून गाव पातळीवर 15 आरोग्य उपकेंद्र आहेत.
- देसाईगंज तालुका अंतर्गत जिल्हा परिषद उच्च माध्यमिक विद्यालय व जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा कार्यरत आहेत. व खाजगी विद्यालय व प्राथमिक शाळा , व नगर परिषदच्या शाळा सुद्धा कार्यरत आहेत .
१.९
- देसाईगंज तालुक्यातील आदिवासी कल्याण योजना:
- सरकार आणि स्थानिक प्रशासन शासनाच्या विविध कल्याणकारी योजणाच्या माध्यमातून समाजाच्या सर्वांगीण विकासासाठी प्रयत्नशील आहे.
- विविध योजनांद्वारे आदिवासी समाजाच्या विकासासाठी शाश्वत उपाययोजना राबवल्या जात आहेत.
२.०
पंचायत समिति देसाईगंजला पुरस्कार आणि सन्मान
- स्वच्छ भारत मिशन (ग्रामीण ) सन 2016-17
- दीन दयाल उपाध्याय पंचायत सशक्तिकरण पुरस्कार 2018-19
- यशवंत पंचायत राज अभियान सन 2018-19
२.१
वारिष्ठ कार्यालय
१) आयुक्त कार्यालय, नागपुर विभाग ,नागपुर
२) जिल्हा परिषद कार्यालय गडचिरोली
Gadchiroli collector office – https://gadchiroli.gov.in/about-district/
Zilla Parishad Gadchiroli – https://www.zpgadchiroli.in/